Munduko hiru emakumetik ia batek, 840 milioi inguru, bikotekidearen aldetik indarkeria edo sexu erasoak jasan izan ditu bizitzan zehar. Osasunaren Munduko Erakundeak (OME) argitaratu berri duen txosten baten agerian uzten duenez, kopuru hori egonkor mantendu da 2000. urteaz geroztik. Aipatu txostenak 2000. eta 2023. urteen artean 168 herrialdetan bildutako datuak aztertzen ditu eta ohartarazten duenez, emakumeen aurkako indarkeria prebenitzeko finantzaketa murrizten ari da larrialdi humanitarioek eta desparekotasunek, berriz, milioika emakumerentzako eta neskentzako arriskuak areagotzen dituzten bitartean.
Emakumeen aurkako indarkeriak mundu mailan ematen den giza eskubideen krisi iraunkorra izaten jarraitzen du. OMEren txostenak, azaroaren 25ean ospatzen den, Emakumeen aurkako indarkeria ezabatzeko Nazioarteko Eguna ren ildora argitaratua, 2028an egindako aurreikuspenak eguneratu ditu eta azken bi hamarkadetan eman diren aurrerapausoak eskasak izan direla berresten du.
Azken urtean, 316 milioi emakumek –15 urtetik gorako emakumeen % 11– bikotekidearen aldetik indarkeria edo sexu erasoak jasan dituzte. Indarkeria horren murrizketa oso erritmo motelean ematen ari da, azken 20 urteetan urtero % 0,2 baino ez baita jaitsi.
“Inongo gizartek ezin du bere burua zuzentzat, segurutzat edo osasuntsutzat jo bere biztanleriaren erdia beldurrez bizi den bitartean” adierazi du OMEko zuzendari orokor Tedros Adhanom Ghebreyesus. Honen ustez, indarkeria mota horrekin amaitzea, “ez da kontu politiko bakarrik, duintasun, berdintasun eta giza eskubide kontua ere bada”.
Sexu indarkeria bikotetik kanpo
Lehenbizikoz, txostenak bikote-harremanetik kanpo ematen den sexu-indarkeriaren inguruko datuak jaso ditu. Horien arabera, 263 milioi emakumek horrelako indarkeria jasan dute 15 urte zituztenetik. Txostenean bertan zehazten denez, kopuru hori are handiagoa izan daiteke estigma eta beldurra direla eta emakume askok ez dutelako salaketarik jartzen.
Indarkeria adin goiztiarretan hasi ohi da eta bizitza osoan zehar luzatzen da. Azken urtean bakarrik, 15 eta 19 urte bitarteko 12,5 milioi nerabek bikotekidearen eraso fisikoak edo sexualak jasan behar izan ditu. OMEk aurretik egindako txosten batek, jada, ohartarazi zuenez, bikote-harremana duten munduko nerabeen % 24k indarkeria fisikoa edo sexuala jasango dute 20 urte bete aurretik. Bikote-harremanetan jasaten den indarkeriak oso ondorio larriak izan ditzake gazteen osasunean, hezkuntza-mailan, etorkizuneko harremanetan eta bizi-itxaropenetan.
UNICEFeko zuzendari exekutibo Catherine Russell-ek azaldu duenez, “emakume askok, nerabetasunean, beren bikotekidearen erasoak jasan behar izaten dituzte eta haur askok ikusten dute beren amei tratu txarrak, kolpeak eta umiliazioak ematen dizkietela. Indarkeria beren eguneroko bizitzaren parte da”.
Indarkeria pairatzen duten emakumeek, besteak beste, honako arazo hauei egin behar diete aurre: nahi ez diren haurdunaldiak, sexu transmisiozko infekzioak izateko arrisku handiagoa eta depresio izateko aukera gehiago. Sexu- eta ugalketa-osasuneko zerbitzuak funtsezko sarbide-puntua dira kalitatezko arreta jaso dezaten.
Eragin handiagoa garapen-maila baxuagoa duten herrialdeetan
Emakumeen aurkako indarkeria herrialde guztietan ematen den arazoa bada ere, garapen-maila baxuagoa duten, gatazka armatuak bizi dituzten edo klimaren eraginez ondorio larriagoak izan ohi dituzten herrialdetan bizi diren emakumeek modu larriagoan bizi dute. Ozeanian, adibidez, eta Australia eta Zeelanda berria alde batera utzita, azken urtean bikote-harremanaren barruan izan den indarkeriaren prebalentzia % 38koa izan da, hots, munduan den batezbestekoaren (% 11) hirukoitza.
Txostenak ohartarazi duenez, indarkeria honekin amaitzeko finantzaketa etengabe murrizten ari da. Aldi berean, larrialdi humanitarioen, aldaketa teknologikoen eta desparekotasun sozioekonomikoaren ondorioz arriskuak etengabe hazten ari dira. 2022. urtean, garapenera bideratuta mundu-mailako laguntza guztiaren % 0,2 baino ez bideratu zen indarkeria honen arrazoiak ekiditeko programetara. Aurten ere finantzaketak behera egiten jarraitu du.
Zorionez, borondate politikoa egon den herrialdeetan, aurrerapausoak eman dira. Kanbodiak proiektu nazional bat gauzatzen du etxeko indarkeriari buruzko legeria eguneratzeko, zerbitzuak hobetzeko eta ikastetxeetan eta komunitateetan baliabide digitalen erabilera nerabeen artean prebentzioa sustatzeko.
Ekuador, Liberia, Trinidad eta Tobago eta Uganda dira arazo honi erantzun egoki bat ematen ari diren beste adibide batzuk. Kasu horietan, nazio mailako plangintzak garatu dituzte aurrekontu ezagun batekin. Horrelako legegintza-neurriek emakumeen aurkako indarkeriarako barne-baliabideak bideratzen laguntzen dute.
Europa ez da adibide
Europan, emakumeen eta 15 urtetik gorako nesken % 28,6k indarkeria fisikoa edo sexuala jasan izan du bere bizitzan zehar 53 herrialderen partaidetza duen OMEren Europarako Eskualdeko Bulegoak egin duen ‘Care, courage, change: health sector leadership in ending violence against women and girls’ izenburuko txostenak jasotzen duenez. Txosten horretan salatzen denez, genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei eta neskatoei ematen zaien osasun-arreta ez da nahikoa Europako herrialde gehienetan.
Europako osasun-sistema nazionalek ez dute orokortu OMEk gomendatutako zerbitzuetarako sarbidea, hala nola larrialdiko arreta medikoa, larrialdiko kontrazepzioa, sexu-transmisiozko infekzioetarako profilaxia, laguntza psikologikoa eta haurdunaldia borondatez eteteko sarbide segurua. Izan ere, herrialde horietako % 43k baino ez dute erabat txertatzen genero-indarkeria beren osasun-politiketan.
Esate baterako, 17 herrialdek baino ez dute bermatzen osasun-politiketan larrialdiko kontrazepzioa eta GIBarekiko esposizioaren osteko profilaxia eskuratzeko aukera, eta 7 herrialdek soilik aurreikusten dute abortu segurua izatea sexu-indarkeriatik bizirik atera direnei osasun-arreta emateko.
Inbertsio gehiago eta legea betetzen dela bermatu
NBE-Emakumeak erakundeko zuzendari exekutibo Sima Bahous-eren hitzetan, “ausardia, konpromisoa eta esfortzu kolektiboa” behar dira emakumeenganako eta neskenganako indarkeriarekin amaitzeko.
Txostenak gobernuei eskatzen die neurri erabakigarriak har ditzatela eta finantzaketa eman dezatela datu enpirikoetan oinarritutako prebentzio-programak zabaltzeko eta bizirauleengan zentratutako zerbitzu sanitario, juridiko eta sozialak indartzeko. Ildo berean, datu-sistemetan inbertitzea eskatzen du, aurrerapenak ezagutzeko eta arrisku handiena duten taldeei arreta emateko, bai eta emakumeen eta nesken posizioa indartzen duten legeak betearazteko ere.
Azken txosten hori testuinguru humanitarioetan ere indarkeria prebenitzeko orientabide eguneratuak eskaintzen dituen ‘RESPECT Women: preventing violence against women’ jarduera-esparruaren bigarren edizioarekin batera aurkeztu da.
OMEko zuzendari nagusiak gogorarazi duenez, “zifren atzean bizitza betiko aldatu zaien emakumeak eta neskatoak daude”, eta gaineratu du “emakumeentzako mundu seguruagoa mundu hobea da guztiontzat”.
