Egunerokoaren zurrunbiloan, non teknologia eta munduko haize berriak sarri nagusitzen diren, bada toki bat non sustrai zaharrek lurra tinko estutzen duten. Hegoalde Ikastolan, aurten, euskal kulturaren hazia harrotasunez ereiten ari gara, ikasleen bihotzetan eta burmuinetan hazi dadin, lore sendo eta oparo bihurtu arte.
Urteetan zehar, gure ikastolako hormek Olentzeroren kantak, Inauterietako irriak eta Euskal Jaietako dantzak jaso dituzte. Baina aurten, jai bakoitza ez da egun bakarreko ospakizun hutsa izango; aitzitik, errotik loratzen den ikaskuntza-prozesu baten fruitua izango da. Ospakizunaren aurretik, ikasleek euskal kultura arnasten dute: erro zaharretako istorioak, arbasoen ahotsak eta gure herriaren antzinako jakinduria entzuten eta barneratzen dituzte.
Proiektu honek uraren isurpean hazten den zuhaitz baten antza du: begi bistan ez dagoena da funtsezkoena. Jaiaren egunean koloreak, doinuak eta dantzak agertzen dira, baina azpian, hilabeteetako lana dago: mitoen esplorazioa, kantuen sustraien azterketa eta dantzen esanahi sakonaren bilaketa.
Irakasleak, bidelagun sutsuak, mapa zahar bat esku artean, ikasleekin batera abiatzen dira euskal irudimenezko lurraldeetan barrena. Bide estu eta laztanak gurutzatuz, mitoen eta kondairen arrastoak bilatzen dituzte, oinutsik ia, tradizioaren lur hezean. Olentzeroren inguruan, adibidez, ez dira abestiak besterik gabe abesten: ikazkin zahar eta jator haren irudia hezur eta haragi bihurtzen da ikasleen begien aurrean, mendietako suaren epelak eta neguko iluntasun sakonean pizten diren esperantza izpiek lagunduta.
Ahozko tradizioa, herri-kontakizunak, bertso zaharrak, musika herrikoia, dantza... dena biltzen dute ikasleek, eskuz esku, mendeetako hari finak berreskuratzeko. Euskal kulturaren haria, estu eta sendo lotua, belaunaldiz belaunaldi josi dugu eta orain, ikasleek hari horrekin beren ametsak ehuntzen dituzte.
Ikastola ez da soilik hezkuntza-eremu bat; kultura biziaren santutegi txiki bat ere bada. Jaiak prestatzean, ikasgelatik haratago, familiak eta komunitatea ere sare honetara lotzen dira: tailerretan, jaialdietan, elkarrekin abestuz eta dantzatuz, bizi eta sentitu egiten dugu gure kultura.
Hegoalde Ikastolan sinesten dugu kultura ez dela gordailu batean giltzapetu behar, baizik eta eguneroko arnasa eta bizipoza bihurtu behar dela. Horregatik, gure ikasleek ez dute euskal kultura ikasiko soilik; berenganatuko dute eta bihotz taupadaz transmitituko dute, biharko euskal herritar bihurtuz.
Sustrai sendoak ereiten ditugu gaur, biharko etorkizuna euskaraz loratu dadin.
