Begiak babestea ere udako kontua da

Oporrak, hondartza, igerilekua, aire zabaleko jarduerak… Udak errutinak aldatzera eta kanpoaz gehiago gozatzera gonbidatzen du.

Hala ere, garai honek begien osasunerako arriskuak ere badakartza, askotan albora uzten direnak. 

Eguzki-erradiazioak, urarekin kontaktuan egoteak eta lentillak erabiltzean deskuiduak izateak narritadura arinetik hasi eta infekzio larrietaraino doazen arazoak eragin ditzakete. Aritz Urcola Carrerak, Araba ESIko Osakidetzako Oftalmologiako Kudeaketa Klinikoko Unitateko buruak, udan gure begiei gehien eragiten dieten arriskuak zein diren eta horiek nola prebenitu azaltzen du.

Urcolak ohartarazi duenez, udan “gure ohiturak eta errutinak aldatu ohi ditugu; bizimodu bat gehiago egiten dugu kanpoan, eta naturarekin harreman estuagoa dugu”, eta horrek eragin positiboak ditu (“onuragarria da hurbiletik lan gutxiago egitea eta begi-gainazalaren ikuspegitik pantailetatik aldentzea”), baina arrisku berriak ere badakartza.

Arazo nagusien artean, “traumatismoak, UV erradiazioa eta konjuntibitis infekziosoak zenbait ingurunetan” nabarmentzen ditu.

Eta ez da beharrezkoa eguzkiari aurrez aurre begiratzea kalteak jasateko. “jarduera jakin batzuek areagotu egiten dute UV erradiazioarekiko esposizioa, zuzenean begiratzen ez badugu ere”, azaldu du. Itsasoak, adibidez, “erradiazioa % 10 gehiago islatzen du”, eta horri “itzalik eza eta horizonte irekia” gehitzen bazaizkio (nabigatzean edo arrantzatzean, adibidez), arriskua handitu egiten da. Mendian, gainera, “erradiazio handiago hori nabarmen handitzen da altitudearekin batera”.

Erradiazio ultramoreak larritasun ezberdineko begietako arazoak eragin ditzake. “Betazaletatik erretinaraino”, dio Urcolak. Adibiderik arruntenen eta serioenen artean:

“Betazaletan, esposizio handiagoak areagotu egiten du azaleko zenbait minbizi-motaren arriskua, hala nola basozelularrarena, espinozelularrarena eta melanomarena”.

“Konjuntiban, urteen esposizio kronikoak pterigium izateko arriskua areagotzen du, konjuntibako endekapen mota bat, batzuetan ebakuntza egin behar izaten dena”.

Mehatxu ikusezin horren aurrean, prebentzioa azpimarratzen du Urcolak: “Horren guztiaren erantzuna da kontzientziazioa eta babesa maila guztietan. Aurpegiko eguzkitik babesteko kremak, eguzkitako betaurreko egokiak eta homologatuak eta umeentzako biserak eta txanoak”. Iragazki homologaturik ez duten eguzkitako betaurrekoek ez dute laguntzen, eta kalterako ere izan daitezke. “Bistan denez, kasu horretan begi babesaren sentsazio faltsua izango dugu”, ohartarazi du.

Betaurreko polarizatuen eta UV iragazkia duten betaurrekoen arteko aldea ere bada: “Lehenek argi sorta jakin batzuen isla murrizten dute, horizontalenak; garrantzitsuak itsasoan, elurretan edo asfaltoan. Ultramoreek UV erradiazioa blokeatzen dute”. Beraz, “batzuek batez ere erosotasuna ematen digute, eta bigarrenek babestu egiten gaituzte. Egokiena UV iragazkia dela jakinda konbinatzea da”.

Ura, kloroa eta gatza: ikusten ez denak ere kalte egiten du

Hondartza eta igerilekua udako bi ingurune ohikoenak dira, baita begietarako arazo gehien ematen dituztenetakoak ere, arretaz jokatzen ez bada.

Hondartzan, Urcolak dioenez, “harea-pikorrak premiazko kontsultarako arrazoi izan ohi dira kornearekin kontaktuan jartzekotan edo konjuntiban geratuz gero, konjuntibitis narritagarria eragin baitezakete, eta, zenbait kasutan, kornea-ultzerak ere bai”.

Igerilekuan, aldiz, ur kloratuan dago arazo nagusia: “Uraren klorazio mailaren baldintzetan jarri behar da fokua, konjuntibitis kimiko bat saihesteko, gaizki erregulatutako pH batekin kloro gehiegi badago”.

Eta itsasoko urari dagokionez, kresalak ere eragina izan dezake: “Disoluzio hipertonikoa duenez (gatz kontzentrazio handia), narritadura eta erresumina eragin ditzake begietan. Ez dago ezer larririk oinarrizko begi-gainazalaren arazo bat ez badago, hala nola kornea-epitelioaren alterazioak edo duela gutxiko begi-kirurgiak”.

Horregatik guztiagatik, Urcolak igeriketarako betaurrekoak erabiltzea gomendatzen du, batez ere “ura pilatuta eta tratatu gabe dagoen tokietan, germenak kutsatzeko arriskua baitago, hala nola akanthamoebak edo pseudomonak”.

Lentillak: bai, baina arduraz

Udan gehien egiten den akatsetako bat lentillak desegoki erabiltzea da. “Udan, aurretik esandako guztiagatik, kontu handiz ibili behar dugu”, azpimarratu du. Funtsezkoa da “erabilera- eta higiene-ohitura egokiei eustea, urteko gainerako sasoietan bezala, erlaxatu eta axolagabetu gabe”.

Batez ere, ohartarazpen argi bat azpimarratzen du: “Saihestu kosta ahala kosta igerilekuetan, ibaietan, lakuetan eta urtegietan bainatzea lentillekin, han detektatzen baititugu kornea-infekzio larrienak”.

Akatsik ohikoena? “Ez arduratzea eta ez ohartzea zeinen arriskutsua den lentillak behar bezala ez erabiltzea higiene eskaseko baldintzetan, eta korneako infekzio larri baten eraginpean egotea”.

Haurrak: betaurrekoak, txanoak eta prebentzioa txikitatik

Txikienek ere begiak babestu behar dituzte. “Azala eguzki-kremaz babesten diegun bezalaxe, begiak ere babestu behar dizkiegu”, dio Urcolak. Eta elementu berdinekin egiten du: betaurreko homologatuak, txapelak edo biserak eta eguzki-esposizioaren kontrola.

Bazter utzi behar ez diren sintomak

Seinale batzuek alarmak saltarazi eta oftalmologoarengana eraman behar gaituzte. 

Urcolak sintoma nagusi gisa aipatzen ditu “begi gorri bizia, erresumin markatua eta fotofobiadun mina (argiarekiko molestia bizia)”. Ondoez horiek “argiarekiko esposizioaren ondorioz kornea-arazo bat, konjuntibitis akutu bat edo kornea-infekzio bat”-ren seinale izan daitezke.

Igerilekuan edo hondartzan egun bat igaro ondoren sumindura edo azkura nabaritzen badugu, “gazur fisiologikoarekin garbiketa sakona” egitea gomendatzen du, baita “malko artifizialak erabiltzea ere, hori egokia eta gomendagarria baita, eta, beraz, udan bidaiako botikinean eramatea komeni da”. Sintomek jarraitzen badute, “espezialista bati galdetu”.

Malko artifizialak eta pantailak: bai eta ez

Malko artifizialak lagun handiak dira udan. “Kontserbatzailerik gabekoak izatea da egokiena”, azaldu du. “Mota askotakoak daude, eta paziente bakoitzak bere lehentasuna du, konposizioaren eta ontzi-motaren arabera”. Hori bai, “behar bezala kontserbatu behar dira, oso leku beroak saihestuz, ukipen-leiarren kutxatilak bezala”.

Pantailen erabilerarekin ere kontuz ibili behar da. “Arretaz begiratzean, kliskaren maiztasuna gutxitzen da, eta horrek begi lehor bat sor dezake esposizio bakoitzeko”.

Laburbilduz: prebentzioa, kontzientzia eta ohitura errazak

Udan, begien osasuna egiten dugunaren mende dago. Urcolak argi laburbiltzen du: “Eguzkitako krema, babes-betaurrekoak, txapelak, malko artifizialak eta ez bainatu ukipen-leiarrekin”.

Udan begien osasuna zaintzeak ez luke gomendio txikia izan behar, ezta kontu estetikoa ere. Begiak oso sentikorrak dira ingurumen-aldaketekiko, eguzki-erradiazioarekiko eta atseden-garaian hartzen ditugun ohitura arduragabeekiko. Aritz Urcola doktoreak azaldu duen moduan, ez da nahikoa eguzkiari begiratzea saihestea: esposizio ikusezineko modu asko daude, eta horiek pilatuta, epe luzeko lesioak edo patologia larriak sor ditzakete.

Gomendioak argiak eta errazak dira, eta edonoren eskura daude: eguzkitako betaurreko homologatuak, txano bidezko babes fisikoa, malko artifizialen erabilera, ukipen-lenteak erabiliz gero higiene zorrotza, eta, batez ere, tratatu gabeko uretan ez bainatzea. Prebentzioa da, beste behin ere, ikuspegia arriskuan jarri gabe udaz gozatzeko tresnarik eraginkorrena. Eta Urcolak azpimarratzen duen bezala, eguzkitan krema gabe jartzea bururatzen ez zaigun bezala, begiak ere ez genituzke babesik gabe utzi behar gure ikusmenaren osasunerako urteko urtarorik zailenetako baten aurrean.