Con motivo del 75 aniversario de la liberación del campo de concentración nazi de Mauthausen, el Gobierno de Navarra ha querido sumarse a la celebración a dicha conmemoración con la publicación de un censo de casi 60 navarros y navarras que sufrieron la deportación y el exterminio nazi.

La iniciativa “Deportación navarra a los campos nazis”, promovida por la dirección general de Paz, Convivencia y Derechos Humanos del departamento de Relaciones Ciudadanas y su Instituto Navarro de la Memoria, se enmarca dentro del Proyecto Exilio con el objetivo de recordar a las personas que sufrieron la deportación y en muchos casos el exterminio. Algo que permite sacarlos del olvido, al que han sido sometidos intencionadamente durante demasiadas décadas, así como entender mejor la verdadera naturaleza del fascismo y el nazismo, para tratar de evitar que regímenes así vuelvan a germinar.

“Deportación navarra a los campos nazis” se alberga en la página web de la dirección general y muestra un listado de las 58 personas navarras deportadas a campos como Mauthausen, Gusen y Dachau. Además, se ha publicado el listado provisional de víctimas, dividido en las categorías “Fallecidos y desaparecidos”, “Evadidos” y “Liberados”, compuesto por casos de diferentes localidades navarras como Altsasu / Alsasua, Bera, Los Arcos, Mendavia u Olite /Erriberri, entre otras. El listado se completa con imágenes de las fichas individuales de las personas deportadas.

Las prácticas de exterminio que albergaron los campos de concentración afectaron entre otros a ciudadanas y ciudadanos navarros que sufrían desde hacía tiempo los dramáticos efectos de un obligado exilio, como consecuencia del golpe militar de 1936, la guerra y el triunfo de la dictadura franquista. Un exilio que, en el caso de Navarra, se inició en los primeros días de la sublevación y que se intensificó a partir de febrero de 1939, cuando las tropas franquistas ocuparon Cataluña. Se estima que más de 500 navarros y navarras llegaron a territorio francés, dónde conocieron las penalidades de los campos de internamiento, primero en las playas mediterráneas, y después en otros lugares, entre los que destacó por su relevancia el campo de Gurs.

A partir de septiembre de 1939 y, sobre todo de agosto de 1940, la situación de muchas personas huidas se agravó, ya que, al ser apresadas por el ejército alemán, fueron conducidas a campos de detención, primero, y de exterminio, posteriormente, donde una parte considerable de ellas fueron asesinadas, con la connivencia de las propias autoridades franquistas.

Un censo vivo

El censo provisional de personas navarras deportadas se presenta con una doble finalidad. Por un lado, llamar la atención de la sociedad, en general, y de las familias de deportados y deportadas, en particular, sobre el fenómeno de la deportación, solicitando colaboración a investigadores e investigadoras o a las propias familias para ampliar o corregir dicho censo.

Por otro lado, servir como punto de partida de un proyecto de investigación que arroje más luz sobre las características y expresiones del exilio navarro y nos acerque a un censo, igualmente provisional, de personas que se vieron obligadas a exiliarse como consecuencia del golpe militar de 1936.

FALLECIDOS Y DESAPARECIDOS

ALCOZ MAEZTU ELOY AMADO Aguilar de Codés

ALEGRÍA MATEO ÁNGEL Mendavia

ANDRÉS ULLATE DANIEL Ablitas

ANDUEZA RANERO VÍCTOR RESTITUTO Altsasu

ANGLADE LUIS Etxalar

ANTOÑANA LÓPEZ SIMÓN Los Arcos

ARRESE CRUCHAGA VALENTÍN Jaurrieta

BELTRÁN URRUTIA JULIÁN Ribaforada

CARTUCHO CORDÓN MÁXIMO Andosilla

CASTILLO CASTRO RUFINO Ribaforada

COSME VAQUERO RAMÓN Isaba

EGUILLOR ARESO FELIPE Nuin (Juslapeña)

FERRUZ INSA BALTASAR Pitillas

GABARI ESPINAL LUCIO Olite-Erriberri

GARCÍA-SERRANO RETEGI VÍCTOR Bera

GOÑI AYESTARÁN HIGINIA LUZ (LUZY MARTOS) Cirauqui

GOÑI OTAMENDI FERMÍN Pamplona<>Iruña

HALSUET ALZATE FRANCISCA ROMANA (FRANTXIA) Bera

IBÁÑEZ IZCO LORENZO Pamplona<>Iruña

IBÁÑEZ VIZCAY BASILIO Tabar (Urraul Bajo)

IRIARTE URIBE MIGUEL Altsasu

IRURZUN ALCAIDE TOMÁS Allo

LARREA VERTIZ MARCELINO Urroz

LAZCANO CIA PASCUAL Ilarregi (Ultzama)

LÓPEZ URQUIOLA FRUCTUOSO San Martín de Unx

MARTÍN FRANCÉS PABLO Castejón

MARTÍNEZ PÉREZ CECILIO Cintruénigo

MIGUEL BERMEJO JUAN Lantz

NICOLÁS MIRURI JESÚS Viana

ODRIA LÓPEZ ANTONINO Estella-Lizarra

PASCUAL ASURMENDI PEDRO Abárzuza

PÉREZ ORDUÑA EUSTAQUIO Uztárroz

SÁEZ URZAY ELADIO Artozqui

SANSIÑENA IRIBARREN FELIPE Etxalar

ZAMORA BERNARDO Tudela

EVADIDO

RUGÉ PERALADA ANDRÉ (HUGO) Pamplona<>Iruña

LIBERADOS

ALBISTUR MAZQUIARÁN VALERIANO Altsasu

ALLI FERRERO EUGENIO Bera

ALONSO BURGUI CARLOS Villafranca

ALZURI LARRECHEA GUILLERMO Arantza

ASTEASUINZARRA APEZTEGUÍA IGNACIO Erratzu

CRUCHAGA NAPAL IGNACIO (HERMANO MIGUEL) Villatuerta

DOLLAT LUIS Pamplona<>Iruña

DOMÍNGUEZ PASCUALENA JUSTO Burgi

ELIZALDE IRIBARREN ALEJANDRO Elizondo

ELVIRA GAMEZO TEÓFILO Mendavia

GASTÓN GANUZA DEMETRIA (DUPUY) Mues

GONZALO SÁINZ FÉLIX Mendavia

JIMÉNEZ SANZ MANUEL Fitero

LACASTA GLARÍA DALMACIO Burgi

LESBURGERES JESUSA Eugi

LIZARRAGA ECHEPARE MARTÍN Azpilkueta

MARIEZCURRENA ZOZAYA PEDRO Beintza-Labayen

MORIONES BELZUNEGUI VICENTE Sangüesa

NAVARRO BLASCO JESÚS Buñuel

RUBIO DELGADO JOSÉ A Coruña

TELLECHEA OCHANDORENA JOSÉ Saldias

NO CONSTA

BERUETE IBÁÑEZ SIXTO Miranda de Arga