Gailu mugikorrak; mendekotasuna eta arriskuak

Teknologiak gure gizartea errotik eraldatu du azken hamarkadetan, gure eguneroko bizitzako ia alderdi guztietan eraginez. Komunikatzeko dugun modutik hasi eta lan egiteko eta ikasteko dugun modura arte, teknologiak gure bizi-kalitatea hobetu duten aurrerapen ugari ahalbidetu ditu.

Hala ere, erronka esanguratsuak ere ekarri ditu. Eneko Tejada, Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) ikertzaile eta irakaslea, xehetasun horiei buruz mintzatu da, eta arlo horretan sakondu du ikerlan desberdinetan. Eneko Tejada, Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) ikertzaile eta irakaslea, xehetasun horiei buruz mintzatu da, eta arlo horretan sakondu du ikerlan desberdinetan. 

Teknologiaren erabileraren onura nabarmenetako bat konektibitatea da. Gaur egun, berehala komunikatu gaitezke mundu osoko pertsonekin, hainbat plataforma digitalen bidez. Horri esker, lankidetza handiagoa eta ideia-trukea izan da, eta horrek, aldi berean, berrikuntza bultzatu du hainbat arlotan. Gainera, informazioa eskuratzeko aukera demokratizatu egin da; Interneteko konexioa duen edonork eskura ditzake hezkuntza- eta kultura-baliabide ugari.

Hala ere, konektagarritasun horrek pribatutasunari eta segurtasunari buruzko kezkak sortzen ditu. Sare sozialen aurrean etengabe egoteak eta irudi publikoa mantentzearen aldeko presioak pertsonen osasun mentalean eragin dezake, bereziki gazteen artean. Era berean, “fake news” edo albiste faltsuen fenomenoa arazo kritiko bihurtu da, biztanleriaren sektore handiak desinformatu ditzakeelako.

ALDERDI ONAK ETA TXARRAK

Haurrek gailu mugikorrak erabiltzeari dagokionez, gai honek eztabaida bizia sortzen du guraso, hezitzaile eta haurren garapenean adituak direnen artean. Alde batetik, telefono adimendunak tresna baliotsuak izan daitezke ikaskuntzarako eta entretenimendurako.

Beste alde batetik, gailu mugikorrak gehiegi erabiltzeak ere eragin kaltegarriak izan ditzake. Ikerketek erakutsi dutenez, pantailen aurrean denbora gehiegi pasatzeak hainbat arazo ekar ditzake: haurren obesitatea, loaren trastornoak eta gaitasun sozialetan zailtasunak. Haurrak gailu horien mendeko bihur daitezke entretenimendurako, eta horrek mugatu egiten du aire zabalean jolasteko edo jarduera fisikoetan parte hartzeko duten gaitasuna.

Ildo beretik, Euskal Herriko Unibertsitateko Weablearner ikerketa-taldeak EAEko 11-12 urteko umeen ekosistema digitala aztertu du, eta ikusi dute hirutik bik telefono inteligente bat daukatela. Batez ere, familiarekin eta lagunekin hitz egiteko erabiltzen dituzte smartphoneak. Gainerakoan, ikertzaileek azpimarratu dutenez, adin horretan sare sozialetara nagusiki bideoak ikusteko sartzen dira eta ez dute ia edukirik sortzen.

LEHEN MUGIKORRA 

Hala, adin txikikoei lehenengo telefono mugikorra oparitzeko unea kezka-iturri da guraso askorentzat. Smartphonearen erabilerari lotutako arriskuez arduratuta, gero eta gehiago dira une hori atzeratzeko ahalegina egiten duten ekimenak. Ikerketen arabera, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako lehenengo mailan, 13-14 urterekin, ikasle guztiek eduki ohi dute mugikorra. Hori jakinik, hezkuntza eta teknologia aztergai dituen UPV/EHUko Weablearner ikerketa-taldeak aztertu nahi izan du urtebete lehenago, Lehen Hezkuntzako azken mailan, haurren ekosistema digitala nolakoa den. Hau da, 11-12 urterekin zer gailu digital dituzten eta zertarako erabiltzen dituzten.

“Ikertzeko adin garrantzitsua da; izan ere, beren kultura digitalaren konfigurazioa lehenago abiatzen den arren, garai horretan hasten dira mugikor propioa edukitzen eta horrek ekartzen du aldaketarik handiena. Telefono inteligentea oparitzea sarbide-erritua bilakatu da. Nolabait nerabe izatera pasatzeko saltoa ematen dute, sare sozialak erabiltzeko giltza ematen zaielako eta, horrekin batera, mundu paralelo baterako sarrera. Bereziki horrek kezkatzen ditu familiak eta ikuspegi teknofobo bat ere zabaldu da. Hala, egoera benetan nolako den aztertu nahi genuen”, zehaztu du Eneko Tejada ikertzaileak.

EAEko sei eskola publikotako LH 6ko 356 ikaslek parte hartu dute ikerketan. Hirutik bik mugikorra dutela adierazi dute, eta herenak dio ikasturtea hasi aurretik jada bazeukala. Gauzak horrela, Tejadak dioenez, “ezin daiteke esan 11-12 urtekoen artean telefono inteligenteen jabetza eta erabilera orokortua denik, baina badakigu etorkizun hurbilean hala izango dela”.

Erabilerari dagokionez, azterlanak erakutsi du smartphoneak batik bat familiarekin eta lagunekin hitz egiteko erabiltzen dituztela: “Telefono inteligentea edukitzeak zuzenean sare sozialak erabiltzen hastea dakar. Gurasoek seme-alabei mugikorra oparitzen diete haiekin komunikatzeko helburuarekin, non dauden jakiteko eta abar. Baina ohartu behar dute telefonoa emanez haurrek sare sozialetara salto egitea sustatzen ari direla. Ez baitituzte bakarrik senideekin hitz egiteko erabiliko. Datuek erakutsi dute automatikoki lagunekin erlazionatzeko ere erabiltzen dutela. Beraz, noiz oparitu erabakitzerakoan hori kontuan hartu behar dute”, azaldu du Tejadak.

SARE SOZIALAK

Dena dela, azpimarratu du komunikatzeko soilik ez diren sare sozialek ez dituztela 11-12 urtekoak gehiegi erakartzen. Bestelako plataforma horietan ere ibiltzen dira, baina ez hainbeste. Nagusiki bideoak ikusteko erabiltzen dituzte eta, batez ere, Youtuben sartzen dira horretarako; Instagramen eta Tik Token oso gutxi. “Sare sozialak oraindik ez dira beren interesgune nagusietako bat, eta, ikasle zaharragoen kasuan ez bezala, ez dute gehiegizko esposiziorik. Ezin da esan haiekin interakzionatzen dutenik, oso gutxik sortzen dituztelako edukiak. Gehienak ikusle izatera mugatzen dira eta bideo laburrak atsegin dituzte, azkar pasatzekoak“, dio Tejadak.

Bestalde, erabilerari lotuta, ikerketak azalarazi du generoaren araberako desberdintasunak badaudela. Neskek batik bat bideoak ikusten dituzte, eta mutilak, berriz, bideojokoetan jokatzen dira euren gailu mugikorrekin.

Euskal Herriko Unibertsitateko ikertzaileek diote 11-12 urteko ikasleen artean arrisku-faktore gutxi antzeman dituzten arren, zuhurtziaz jokatzea komeni dela: “Plan estrategikoak garatu behar dira Interneten, sare sozialen eta bideojokoen erabilera seguru eta arduratsu bat sustatzeko. Eta familiei jarraibideak eman behar zaizkie euren seme-alabei lehenengo smartphonea noiz eman erabakitzen laguntzeko”.

IKERKETA

Bestalde, EHUren beste ikerketa batek ere hitz egiten du haur eta nerabeek gailu elektronikoen erabilera eta Interneterako eta sare sozialetarako sarbidea oso gai eztabaidatua dela, askotan helduen ikuspegitik. Hala ere, funtsezkoa da adingabeen iritziak eta esperientziak kontuan hartzea ikerketa horren arabera.

Hala, bertatik aipatzen dutenez, Bizkaiko 642 haurrekin egindako ikerketa batek datu kezkagarriak ematen ditu teknologiak bere bizitza sozialean duen inpaktu emozionalari buruz. Ikerketa horren arabera, zenbakietan, nahiz eta % 22k soilik duen bere mugikorra, % 65,3k erabiltzen du gurasoen gailua. Batez beste, adingabeek 42 minutu igarotzen dituzte egunean mugikorra astegunetan erabiliz, eta 112 minutu asteburuetan. 

Gailu propioa dutenek gehiago erabiltzeko joera dute, baina gurasoen mugikorra erabiltzen dutenek ere gainditzen dituzte pantailaren aurrean egunero ematen diren denbora-gomendioak, egunean 1 eta 2 ordu bitartean ematen baitituzte. Horrek azpimarratzen du teknologia haurtzaroan erabiltzeari heldu behar zaiola, haurren ahotsak barne hartzen dituen ikuspegi batetik.

Azterlan honetan Bizkaiko eskualde bateko 642 umek hartu dute parte, batez beste, 9.26 urtekoak. Ikerketak erakutsi duenez, nahiz eta umeen % 22k baino ez daukaten mugikorrik, askotxo dira gurasoena erabiltzen dutenak: % 65.3.

Aste barruan batez beste 42 minutu eta 42 segundo ematen dute mugikorrarekin, eta asteburuetan, berriz, 112, 53 minutu, batez beste. Beren mugikorra daukatenek nabarmen gehiago erabiltzen dute, baina gurasoen mugikorra darabiltenek ere egunean ordubete eta bi ordu bitartean ematen dute gailuarekin, batez beste, hau da, askoz denbora gehiago pantaila aurrean ematea gomendatzen den gehieneko denbora baino

“Espainiako Pediatren Elkarteak bere Familia Plan Digitalean gomendatzen du umeek bi urte bete arte batere pantailarik ez erabiltzeko, bost urte bete arte gehienez ere egunean ordubete erabiltzea, eta bost urtetik aurrera gehienez ere egunean bi ordu ematea aisialdi digitalean”, azpimarratu dute EHUtik ikerketa horretan. 

Hala ere, beste aditu batzuek muga zorrotzagoak proposatzen dituzte: esaterako, Psikiatriako Frantziako Akademiak “3-6-9-12” araua betetzea gomendatzen du: hiru urte bete arte batere pantailarik ez, sei urte bete arte bideojokorik ez, bederatzi urte bete arte Internetik ez, eta hamabi urte bete arte sare sozialik ez.

“Gure azterlanean parte hartu duten adingabeek eurek ere uste dute ez luketela mugikorrik erabili behar hamabi urte inguru izan arte, eta gurasoen iritziz hobe da hamalau urtera arte itxarotea. Bi urteko alde hori txikikeria dela pentsa liteke, baina ez da hala inola ere, horiek oso urte garrantzitsuak baitira umeen garapenean. Beren mugikorra izan zein ez, umeek jarraitzen dute tira-birak izaten gurasoekin, eta, beraz, pentsatzekoa da gailu propioa izatea ez dela konponbidea familiako tentsioak gutxitzeko”, ondorioztatu dute.